We hoeven de planeet niet te redden!

De kracht van framing in het klimaatdebat

📝 In deze editie: 🌎 Framing in het klimaatdebat - 🎙️Een hoffelijke podcast -
🏭 heeft Tata hier nog toekomst? - ⚽️ Huldig de vrouwen! - 🤖 Daft Punk -

🌎 Frame 1: Red de planeet! 🌍

Ik heb er lang over nagedacht, me verdiept in de huidige stand van de wetenschap en de voor- en nadelen tegen elkaar afgewogen.
Mijn conclusie: we hoeven de planeet niet te redden. De planeet redt zichzelf wel. Of we nu anderhalve graag opwarmen, twee graden, drie of vier: de planeet zal er niet door vergaan.

Of wij mensen er nog op kunnen leven? Dat is een hele andere vraag. Om onszelf te redden zullen we flink aan de bak moeten en de opwarming afremmen in tempo en beperken in eindresultaat. Maar hoe krijg je mensen daarin mee?

Het frame ‘red de planeet / save the planet’ heeft me altijd wat verbaasd. Het maakt de kwestie nogal abstract en veronderstelt dat de toehoorder (ook) een sterk gevoel heeft bij onze planeet. Terwijl: hoe dichter bij huis, hoe groter de betrokkenheid. Een strijd om je eigen geliefde land, buurt of vakantiebestemming te redden wekt meer enthousiasme op. Natuurlijk, op de vraag ‘moeten we voorkomen dat de planeet vergaat?’ zal een hoog percentage ‘ja’ antwoorden. Maar vragen wat mensen vinden voorspelt weinig over hun gedrag. Kijken naar wat mensen doen, of er op emotioneel niveau ook echt iets aangewakkerd wordt, zegt meer.

Waar ik woon worden de zorgen over een stijgende zeespiegel nog wel eens weggelachen met het beeld van een oude stad aan zee. ‘Breda Beach’ als San Sebastian. Maar als je als Rotterdammer kunt voorkomen dat je geliefde stad een Atlantis wordt, waar toeristen met mini-onderzeeërs en onderwatercamera’s foto’s maken van een volgelopen Kuip. Als je als bewoners je eigen Waddeneiland kunt redden van de ondergang. Als je je boerenbedrijf kunt beschermen tegen zowel overstroming als extreme droogte. Dan komt er waarschijnlijk sneller iets los dan wanneer je toegeschreeuwd wordt dat je ‘de planeet’ moet redden omdat die in rap tempo ten onder gaat. Of, zoals Jesse Frederik het mooi noemt: ‘ondergangsporno’. (Sowieso, lees dit artikel, je humeur knapt er enorm van op).

🔥 Frame 2: ‘Klimaatverandering is door de mens veroorzaakt, dus de mens moet het oplossen.’ 🔥

Hoeveel jaar hebben we al energie besteed aan de vraag of en zoja, in hoeverre, de opwarming van de aarde door de mens wordt veroorzaakt?

Een succesvol patroon dat klimaatscepsis of niets doen in de hand werkt: iemand trekt het in twijfel en als naïeve lemmingen springen de goedbedoelende in het feitenravijn om aan te tonen dat de menselijke invloed wel degelijk aanwezig en cruciaal is. Als er dan van de honderd rapporten er een paar in twijfel te trekken zijn, kunnen de sceptici weer twijfel zaaien en maatregelen vertragen.

Dat zou natuurlijk gewoon de prijs van de goede strijd kunnen zijn, maar ik heb nooit heel erg de relevantie van de vraag ‘is het door de mens veroorzaakt’ begrepen. Vooral omdat ik het antwoord niet relevant vind. Het zal mijn juridische achtergrond zijn, maar de vraag of je iets hebt veroorzaakt wordt relevant als je schuld moet toewijzen en een sanctie gaat opleggen. En zelfs dan los je eerst de situatie op. Als de badkuip overstroomt, doe je eerst de kraan dicht en ga je dan uitvogelen welk van je kinderen het heeft veroorzaakt. (Om er waarschijnlijk later achter te komen dat je het zelf was).

Als een bos in de fik vliegt, dan ga je blussen. Of de brand nu wel of niet door de mens is veroorzaakt. Als er een beer op je afrent, probeer je weg te komen. Als er een mens met een wapen op je afrent ook. Wat maakt het uit of een dreiging door de mens is veroorzaakt? Nederland bestaat bij gratie van het bedwingen van de natuur, de dreiging van het water is beteugeld. Waarom zouden we dan willoos slachtoffer spelen als de dreiging (mede) door de mens is veroorzaakt?

Wie toch nog steeds ergens het gevoel heeft dat het een relevante kwestie is, nog een laatste poging: wij mensen zijn onderdeel van de natuur. Dus het blijft een natuurkracht die onze manier van leven bedreigt.

In tijden van afkoeling van de aarde zocht de mens beschutting en stookten ze vuurtjes. Als de aarde te warm wordt, waarom zouden we dan tijd en energie verspillen aan discussies over de mate van menselijke invloed op de oorzaak? Het gaat toch alleen om de mate waarin wij mensen bedreigd worden? En in welke mate we invloed hebben op voorkomen en beperken van de schade?

🧠 Alternatief Frame 🧠

Er komt een natuurramp op ons af. Dat is niks nieuws. Het is de zoveelste in de duizenden en duizenden jaren dat wij hier op aarde zijn. Water, koude, wind, ziekte, droogte, giftige planten, sterkere dieren en niet in de laatste plaats: de mens zelf. Zolang we er zijn, zijn we bedreigd.

Zolang we er zijn, zijn we ook steeds beter in bedreigingen weerstand te bieden. De tijd die het de mens kost om een nieuwe oplossing voor een nieuw probleem te vinden wordt ook nog eens steeds korter.

Steeds als we een bedreiging bedwongen kwamen we er sterker uit. Werd ons leven beter. Leerden we gaandeweg nog veel meer nuttige dingen waarmee we ook andere problemen konden oplossen.

Dit zijn wij, mensen. Dit is waar we goed in zijn. Als we het nu goed doen, zullen mensen later trots op ons zijn. Zoals Olof van der Gaag van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie me laatst liet zien: tussen 1990 en 2021 is het Nederland gelukt om bijna een kwart minder CO2 uit te stoten terwijl de bevolking met 17% groeide en onze economie 3x zo groot werd. Een kwart reductie in 31 jaar, dat is knap, maar niet snel genoeg. Gelukkig halen we het volgende kwart in 9 jaar.

Dat komt vooral door iets wat ons mensen uniek maakt: ons brein, onze kennis en de innovatie waartoe wij in staat zijn. Niet alles lukt, spectaculaire mislukkingen krijgen de meeste aandacht, maar ondertussen doen we dingen die een generatie geleden nog voor onmogelijk werden gehouden, zoals Hertzberger in har NRC column beschrijft.

Ons grootste manco in deze epische strijd voor het behoud van onze soort? Dat we er niet genoeg vertrouwen in hebben. Zelfs de optimisten zijn te pessimistisch, betoogt Jesse Frederik in een fraai stuk op de Correspondent (ja, dit is inderdaad hetzelfde stuk dat ik eerder aanhaalde. Had ik al gezegd dat u dit moet lezen?)

💡 To Do, not To Be, that’s the Solution 💡

Een laatste grote afleiding van waar het echt om gaat is de identiteitsdenken dat in de klimaatdiscussie gevaren is. Het gaat er daarbij minder om wat je doet, maar wie je door je opvattingen of handelen bent. Dat gecombineerd met een moreel oordeel over de ander (domrechtse egoïstische harteloze planeetvernielers versus zich moreel superieur wanende linkse klimaatgekkies) leidt ertoe dat we veel meer reageren vanuit een gesplitste identiteit dan vanuit een gezamenlijk belang.

Zeg de naam ‘Greta Thunberg’ en er is in je brein al iets gebeurd. Of ze nu je heldin is of ze irritatie bij je opwekt, het is al gebeurd. Er zijn volwassen mensen die een sticker van een bezorgd kind op hun uitlaat of tankdopje plakken. Om elke keer weer te gniffelen.

Toegegeven, zelf ben ik ook besmet met een lichte variant van identiteitskoorts. Bij sommige mensen voel je je nu eenmaal meer thuis dan bij anderen. Bij een uitzending van Op1 was het vooraf gewoon gezellig aan tafel met Extinction Rebellion, maar toen het in de uitzending eenmaal los ging, was de brug moeilijk te slaan. Ik doe mijn best daarboven te staan, maar het is wel vermoeiend om steeds als je iets zegt over een klimaatdemonstratie te moeten bewijzen dat je ook kritisch was op boerendemonstraties.

Hoe sterker het identiteitsdenken in het klimaat, hoe strenger de eisen voor je het goed doet. Wie z’n best doet, maar niet alles steunt, wordt een ‘meestribbelaar’. Wie anderen verwijt dat door ‘hun laksheid’ jij zelf geen kind in de wereld durft te zetten, zal zeker veel aandacht krijgen, maar het klimaat is er niet mee geholpen. De discussie gaat dan over jou, over mij, over ons allemaal als mensen en niet over wat we kunnen doen om klimaatverandering tegen te gaan.

Helaas ligt daar ook onze comfortzone: praten over onszelf en elkaar. Zoeken op de timeline van een activist of die ooit een keer gevlogen heeft om daar dan de hele middag online over te zeveren. Wij mensen gaan daar beter op dan ons verdiepen in wat we zouden kunnen bijdragen. Het verdrijft de tijd, maar brengt ons geen stap verder.

Zet de radicaalste klimaatontkenners en klimaatactivisten op MUTE en richt je op oplossingen, innovaties en dingen die je zelf kunt bijdragen. En duwen op systeemveranderingen die het echte verschil gaan maken, dat doe je op democratische wijze. Als je het ziet als een technisch probleem dat we technisch moeten oplossen (met technologische en maatschappelijke (gedrags-) innovatie), dan kun je de lokroep van identiteitsdenken weerstaan en deelnemen aan de gezamenlijke epische strijd om ons mensen wederom te laten zegevieren op de uitdagingen van de natuur. Dan hebben we onze plek weer verdiend en mogen we van de gastvrijheid van de planeet blijven genieten.

To Victory!

---

🎙️ Dijkhoff en Segers @ Podimo 🎧

De laatste weken heb je weinig nieuwsbrieven van me ontvangen. Excuses daarvoor. Een van de redenen was dat een nieuw en mooi project de nodige tijd in beslag nam.

Een podcast beginnen, dat is tegenwoordig niet zo moeilijk. Maar bij Podimo pakken ze het meteen goed en professioneel aan.

Gert-Jan Segers en ik bespreken vanaf nu elke week wat ons opviel in de afgelopen politieke week. Daarbij herintroduceren we de aloude kunst van het hoffelijk totaal met elkaar oneens zijn.

We hebben samen een aantal jaar in een coalitie gezeten, maar veel langer betraden we de politieke arena van verschillende kanten. Anders gezegd: Gert-Jan heeft wél oppositie ervaring….

Via deze link kun je Podimo 2 maanden gratis proberen.

---

🏭 Should TATA stay or should they go? 👷🏼

Hoe gaan we onze klimaatdoelen halen?
Houden we alle bedrijvigheid die we hebben en moet ieder grofweg 55% reduceren?
Heeft ieder bedrijf dat al in Nederland is voorrang of kiezen we er juist voor ruimte te bieden aan de technologie en bedrijvigheid van de toekomst?
Krijgt elk bedrijf de kans te blijven en te vergroenen? Zoja, betalen we daar als belastingbetaler aan mee?

Mijn vriend en voormalig rechterhand Thijs van Leengoed schreef er een interessant stuk over waarin hij oproept tot een Marshall plan voor de industrie.

Na het lezen ervan bleef ik zelf haken op TATA Steel. Ooit was het logisch om Hoogovens in ons land te vestigen. Goedkope energie (gas) en een geweldige haven in de buurt. Die geweldige Rotterdamse haven is alleen nog maar geweldiger geworden, maar die goedkope gaskraan hebben we dichtgedraaid.

Natuurlijk, we hebben staal nodig en we moeten zorgen dat we staal groen kunnen produceren.
Natuurlijk, Tata verjagen uit IJmuiden heeft geen zin, want dan wordt er net zo veel staal elders geproduceerd. Waarschijnlijk nog vervuilender ook en het klimaat kent geen grenzen.

Maar miljarden belastinggeld….
Bovenop het enorme beslag dat het gaat leggen op onze beperkte capaciteit om energie op te wekken?

De discussie gaat nu vooral tussen ‘grote bedrijven moeten veel meer gaan betalen voor de energie die ze gebruiken’ en ‘dat is naïef, dan gaat de industrie weg, banen kwijt, welvaart kwijt en de uitstoot blijft.’