In deze editie: ☢️ Feiten over Kernenergie - 🎙️Die sneuvelen in het debat -
🧠 een indringend interview - 🎧Wilde beesten - 🕍 Religie en Politiek -
☢️ De Nucleaire Optie
Kunt u het zich nog herinneren?
Die verschrikkelijke ramp met een kerncentrale in Fukushima in 2011? Waar meer dan 2000 mensen om het leven kwamen? En de tsunami die daarna bijna 20.000 mensen het leven koste?
Een aantal van nu zal dit stuiterend van irritatie lezen en uitroepen dat het niet klopt.
Vele andere zullen het meeknikkend hebben gelezen.
Het is namelijk feitelijk niet waar wat er staat, maar wel de perceptie die bij velen in het geheugen zit. Zo was het toch ongeveer? Iets met een aardbeving en een kernramp en heel veel dode mensen.
In zo'n complex geheel trekt de kerncentrale alle aandacht. Mochten we dat dreigen te vergeten, dan zijn er wel prachtige dramaseries als Tsjernobyl. Prachtig drama, daar mogen de feiten best voor sneuvelen.
Doe daar de nog mooiere kernwapen-film Oppenheimer bij en ons onbewuste brein is weer beïnvloed om nog een paar jaar zonder na te hoeven denken een afkeer te hebben van alles wat met 'kern' te maken heeft.
Een goed verhaal dat feitelijk rammelt zal elke dag winnen van de feiten die verpakt worden in een slecht verhaal.
Dat je met rammelende feiten verpakt in een goed verhaal weg kunt komen, weten politici ook. Dat sterke feiten niet zonder een goed verhaal kunnen, wordt helaas vaak vergeten. Dat nu, in de huidige verkiezingscampagne, over kernenergie, de feiten moeten vechten tegen sterke verhalen, daar ga ik later in deze nieuwsbrief dieper op in. Maar eerst de inhoud. Want als ik mag geloven wat ik overal hoor, bent u nu vooral geïnteresseerd in “De Inhoud” en niet in de politieke strategie.
📝 De Feiten
Feit? De aardbeving en Tsunami raakten de kerncentrale en die ontplofte niet.
Feit? De meer dan 2000 doden vielen door overhaaste en overdreven evacuatie en zelfdodingen door opgeklopte angst voor de straling, niet door de straling zelf.
Feit? Het aantal stralingsdoden in Fukushima is 0.
Feit? Het aantal directe doden bij de Tsjernobyl ramp is na uitvoerig onderzoek door de VN vastgesteld op 30.
Toch is 'Kerncentrale Fukushima 2011' een begrip. 'Kolencentrale Unchahar 2017' niet. Een explosie in die kolencentrale kostte 38 mensen het leven. Zo leidt ook nieuws over de 7 mensen die de afgelopen 3 jaar alleen al in Nederland zijn omgekomen bij het installeren van zonnepanelen, niet tot grote ophef of weerstand tegen zonne-energie.
Het is niet het aantal doden dat daadwerkelijk door een energiebron veroorzaakt wordt, maar het is ons angstbeeld dat bepaalt of we een bepaalde energiebron 'gevaarlijk' vinden. Als het om het aantal doden ging, dan zouden we actievoerders tegen waterkracht moeten zien. Als het om het aantal doden per opgewekte Megawatt zou gaan, dan zouden we de A12 moeten blokkeren tegen windenergie.
Begrijp me niet verkeerd, ik ben niet tegen waterkracht en windenergie. Met veel genoegen pluk ik de vruchten van de zonnepanelen op mijn dak en als we kolencentrales kunnen vervangen door schone energie: doen! Ik ben er niet tegen. Ik ben zeker niet tegen kernenergie.
🌎 Kernenergie voor het klimaat
Het fascineert me vooral al jaren hoe irrationeel we omgaan met kernenergie. Hoe zelfverklaarde klimaatactivisten strijden tegen CO2-uitstoot, zolang de oplossing maar niet 'kernenergie' is.
Hoeveel verder we al hadden kunnen zijn met CO2-vrije energie als we de afgelopen decennia ons hoofd hadden gebruikt in plaats van onze angst. Als we feiten hadden laten winnen van perceptie. Als er wellicht een beter verhaal was geweest voor kernenergie. Of als niet zoveel mensen hun talent en overtuigingskracht hadden gebruikt om feitenvrij angst voor kernenergie aan te wakkeren.
Ik moet wel eerlijk zijn. Kernenergie is niet superveel veiliger dan andere energiebronnen. De veiligheid bepalen we zelf. Wij stellen eisen aan producten, centrales en onderhoud. Wij bepalen hoe veilig een zonnepaneel is voor het op de markt mag en of de installateur gezekerd moet zijn of als een freerunner het dak op mag. Die eisen bepalen we op grond van een inschatting van welk redelijk risico we accepteren en welke kosten voor de energie-opwekking we redelijk vinden. Een veiliger paneel is een duurder paneel. Een gezekerde installateur is een duurdere installatie.
Dat er bij kernenergie relatief weinig slachtoffers vallen heeft er ironisch genoeg te maken dat op dit terrein angst boven feiten gaan. Daardoor zijn de veiligheidseisen die we aan kernenergie stellen hoger dan aan andere energiebronnen. Wat weer de kosten opjaagt en degenen die op basis van angst tegen kernenergie zijn het argument geven dat atoomstroom duur is.
Je kunt zeggen wat je wil, maar de anti-atoom lobby zit knap in elkaar.
😱 Angst als politieke raadgever
Waarmee ik niet wil zeggen dat mensen die tegen kernenergie zijn zich hier allemaal van bewust zijn. Decennia stapelen van angstbeelden en sterke frames zijn erg overtuigend. Zo overtuigend, dat feiten erop zullen afketsen. Hele intelligente mensen die zonder context de feiten gepresenteerd krijgen (optie A tm E) zullen zonder problemen de voor- en nadelen kunnen afwegen. Dezelfde intelligente mensen zullen hun brainpower aanwenden om de feiten anders te interpreteren en verbuigen als de opties niet neutraal gepresenteerd worden, maar als 'zon, wind, kolen, gas, kern'.
Dat is niet een boos complot, dat is helaas hoe ons brein werkt als we ons niet dwingen afstand te nemen van onze vooroordelen, angsten en emoties.
Zo zie je bij voorstanders van kernenergie dan weer vaak een afkeer van windmolens. Dat vertaalt zich dan in gedachteconstructies als 'landschapsvervuiling' of mensen hebben in een keer een diepe passie voor de bescherming van het leven van vogels. Terwijl ze op andere terreinen (de bouw van appartemententorens, de bescherming van een korhoender waardoor er niet gebouwd mag worden) dan weer vaak geen punt maken van de esthetische waarde van het landschap of het aantal levende vogels.
De werking van deze mechanismen is helder en prettig leesbaar beschreven door Marco Visscher. Zijn boek 'Waarom we niet bang hoeven te zijn kernenergie' geeft een helder beeld van de feiten, maar geeft ook gedegen aan waarom die feiten niet de boventoon voeren in onze perceptie van kernenergie.
Het is natuurlijk een leuk boek om te lezen voor wie al voorstander is van kernenergie. Maar goed, dan zou het boek niet zo gedegen hoeven zijn. Als je leest wat je graag wil lezen, dan is het al snel goed. Dat risico bestaat natuurlijk ook bij mij. Ik heb het boek niet gekocht om overtuigd te raken, maar in de hoop dat het anderen zou kunnen overtuigen.
📚 Overtuig jezelf
Dat zou zomaar kunnen, want de laatste jaren zijn verschillende personen en partijen van mening veranderd. Niet omdat ze ineens nucleaire fanboys en -girls zijn geworden, maar omdat ze de rekensom hebben gemaakt. Zon en wind zijn prachtig, maar niet altijd aanwezig. Opslag in batterijen of via waterstof is nuttig, maar niet zaligmakend. Minder energie verbruiken is een loffelijk streven, maar voor een groot deel van de wereld is toegang tot energie voor basale voorzieningen nog niet geregeld. We kunnen hen toch moeilijk een fatsoenlijk leven ontzeggen. Kernenergie vervangt geen andere duurzame opties, het vervangt kolen en gas, is betrouwbaar, kan altijd leveren en is betaalbaar. Het gaat er niet om of je het de sterspeler vindt, als het maar onderdeel is van je energieteam.
🗳️ Kernenergie in de Campagne
Tegen de achtergrond van de mechanismen die ik hierboven heb beschreven, vind ik het dan ook te prijzen dat iemand als Rob Jetten deze campagne kernenergie omarmt waar D66 dat eerder niet deed. Beter laat dan nooit en het laat zien dat zijn partij het klimaatprobleem echt wil aanpakken.
In het eerste verkiezingsdebat bij Collegetour clashte het flink op dit punt. Timmermans stond alleen in zijn afkeer van kernenergie. Althans, hij is wel voor, maar niet in Nederland, niet nu en hij wil het gewoon niet. Ik sloeg zowaar aan het twijfelen. Ik denk, en hoop, dat Frans Timmermans beter weet en de anti-kernenergie praat vooral gebruikt om een deel van zijn achterban koest te houden. Dat hij zijn enorme intelligentie op dit punt even rust geeft en inspeelt op zijn ouderwets groene achterban. Die hebben nu eenmaal al hun hele leven met principiële buttons tegen kernenergie rondgelopen en kunnen niet even de stap maken. Maar Timmermans ging er zo vol in, waarbij hij zelfs theatraal begon te roepen om het gebrek aan feiten te overschreeuwen, dat ik bijna geloof dat hij het nog meent ook. Ik houd me maar vast aan de gedachte dat dit toch campagnetactiek is en bij een eventuele formatie PvdA/GroenLinks dit punt snel loslaten.
Mocht je nu zelf zo'n principiële buttondrager zijn: je betrokkenheid wordt gewaardeerd. En als je ook echt vanuit de grond van je hart tegen kernenergie bent, of je er ongemakkelijk over voelt, maar wel heel begaan bent met het terugdringen van onze CO2-uitstoot: lees het boek van Marco Visscher. Of de X-timeline van Lars Roobol. Het kan echt geen kwaad.
In het beste geval verandert het je perspectief en heb je er een oplossing tegen het klimaatprobleem bij om te omarmen. Dan was die button gewoon tegen de oude centrales en omarm je de nieuwe.
Of je constateert dat, als mensen al die jaren geleden naar je groene plannen hadden geluisterd, kerncentrales niet nodig waren geweest, maar dat we het nu niet meer gaan redden zonder.
Een beetje zoals de voorstanders van kernenergie constateren dat we zonder het verzet ertegen, al een veel schonere wereld hadden kunnen hebben. En dat het nu nog belangrijkste argument 'ja, maar het bouwen kost teveel tijd' wel erg cynisch is uit de mond van mensen die ervoor gezorgd hebben dat we ze niet eerder mochten bouwen.
En, in het slechtste geval, je na het lezen op ratio wel kernenergie een kans zou willen geven, maar bang bent dat je sociale omgeving je verstoot, dan kun je altijd nog weer een keer de fictie-serie Chernobyl bingen om je angstbeeld weer de overhand te geven en je oude vertrouwde principiële buttons oppoetsen. Wees dan wel een beetje mild voor Frans als hij na de verkiezingen toch z'n handtekening zet voor de bouw van kerncentrales en de doorontwikkeling van compactere centrales.
Ik ben in elk geval positief gestemd. Als ik het enthousiasme voor kernenergie zie bij Yesilgoz, Omtzigt, van der Plas, Bontenbal, Jetten, Wilders en anderen, dan zijn we in korte tijd ver gekomen.
Toen ik in 2018 het debat over kernenergie aanzwengelde, was de reactie overwegend kritisch. Nu, in 2023, staat kernenergie stevig op de kaart en staat PvdA/GroenLinks alleen met haar blinde afwijzing.
🧠 Een indringend interview
De Volkskrant publiceerde een indringend interview met Roos Vonk. Zo’n interview waarvan je niet zeker weet je de geïnterviewde geadviseerd had het te geven, maar dat je met veel plezier leest.
Professor Roos Vonk is bekend als Hoogleraar Sociale Psychologie en als activist die zich inzet voor dierenwelzijn en het niet eten van vlees.
Ze toont zelfreflectie op het pijnlijke af en geeft daarmee, en met haar werk, interessante inzichten in onze psyche.
🐘 🎧 🫏 Wilde Beesten
Podcasts, wie kent ze niet…
Natuurlijk kan ik iedereen onze eigen podcast “Dijkhoff en Segers” aanraden waarin Gert-Jan Segers en ik wekelijks de politiek bespreken en het hoffelijk met elkaar oneens zijn.
Of onze andere podcast ‘Wat gebeurt er Eigenlijk in je Hoofd?’ waarin ik met mijn kompanen Bas Erlings en Tom de Bruyne van ons bedrijf SUE & The Alchemists wekelijks in ga op hoe we in het dagelijks leven beïnvloed worden, wat de gedragspsychologie ons daarover leert en hoe je het naar je hand kunt zetten.
Dan hebben we nog ons troetelkindje, de ‘Val Allemaal Maar Kapodcast’ die we vanuit SUE & The Alchemists produceren. Daarin bespreken Björn van der Doelen en Joris Heynen onder het genot van een drankje (of 2, 3…) op totaal originele, onnavolgbare en hilarische wijze muziek, genres, bands en de hele wereldgeschiedenis. Ik lig regelmatig in een deuk in elk geval.
Tot slot wil ik ‘Wilde Beesten’ onder jullie aandacht brengen. Ik zit er zelf niet in, wij produceren die ook niet, ik ben slechts luisteraar. Mark Thiessen (bekend van de must-read nieuwsbrief “De Nieuwe Vrije Eeuw”) en Myrthe Hilkens (voormalig PvdA-kamerlid) analyseren vanuit hun eigen en verschillende perspectief en kijken door de bril van campagnestrategen. Heel eerlijk? Soms erger ik me kapot, soms knik ik enthousiast instemmend mee. Maar in beide gevallen scherpt het mijn eigen gedachten.
Wilde Beesten is, net als Dijkhoff en Segers, exclusief te beluisteren via Podimo. Wil je dat eens proberen zonder te betalen? Dan is hier de link voor maanden gratis luisterplezier.
🕍 Religie en Politiek
Tom-Jan Meeus is terug!
Tom-Jan Meeus analyseerde jarenlang elke zaterdag de politiek in zijn ‘Haagse Invloeden’, waarmee hij menig weekend het interessantste artikel over politiek schreef. Ik las het altijd met veel interesse en sprak hem altijd met veel genoegen.
Hij is nu terug. Met een nieuwsbrief, hoe kan het ook anders. “Machtige Tijden” is de goed gekozen naam.
Afgelopen zaterdag observeerde hij dat er een trendbreuk aanstaande is. Waar de vorige premiers allemaal afkomstige waren uit de protestantse cultuur, is de kans groot dat de volgende premier uit een agnostische of katholieke cultuur voortkomt.
De rest van dit artikel is exclusief voor betalende abonnees
Keep reading with a 7-day free trial
Subscribe to Fun Lovin' Liberal to keep reading this post and get 7 days of free access to the full post archives.